Το σκοτεινό πρόσωπο της βίας

Οι συλλήψεις στο Πολυτεχνείο, η «αυτονοµία», ο Δεκέµβρης του 2008, η τραγωδία της Marfin..



Αποκλήθηκαν «γνωστοί άγνωστοι», «300 προβοκάτορες», «συνήθεις ύποπτοι» και εσχάτως «λεγόµενος αντιεξουσιαστικός χώρος». Ενα τµήµα του κόσµου τούς κατατάσσει κάπου ανάµεσα στον χουλιγκανισµό και στην Αστυνοµία µε πολιτικά. Οι θέσεις τους είναι λιγότερο γνω στές από τη δράση τους, κάποιοι θεωρούν ότι δεν έχουν καν. Τον ∆εκέµβρη του 2008 η κοινή γνώµη παρακολουθούσε µάλλον αµήχανη και έκπληκτη την κατάληψη του κέντρου της Αθήνας - και όχι µόνο - από αυτούς. Η τραγωδία της 5ης Μάη ανακίνησε τη σκληρή κριτική εναντίον τους. Ο αναρχικός χώρος ωστόσο αναπαράγεται µε µεγάλη ταχύτητα τα τελευταία χρόνια και, ακόµη και αν οι πρακτικές του φαίνονται σε πολλούς περιθωριακές, ο όγκος του ξεπερνά πλέον αρκετά τον όγκο ενός περιθωρίου.

Αντίθετα µε την Ευρώπη, όπου ο αναρχισµός ήταν ένα ρεύµα που άνθησε από τα τέλη του 19ου αιώνα ανάµεσα στους εργάτες, η ιστορία του στην Ελλάδα είναι πολύ πιο πρόσφατη. Στην πραγµατικότητα, πέρα από σκόρπιες ιστορικές αναφορές, εµφανίζεται ως οργανωµένο – έστω ιδιότυπα – ρεύµα µετά το τέλος της δικτατορίας, κυρίως µε πρωτοβουλία ανθρώπων που τον γνώρισαν στο εξωτερικό και τον µετέφεραν στην Ελλάδα µετά το 1974. Ανάµεσά τους και οι πρώτοι αναρχικοί εκδότες, όπως ο Μιχ. Κωνσταντινίδης και ο Γ. Γαρµπής.

Ο Γιαρουζέλσκι και ο Δροσογιάννης

Τα πρώτα χρόνια της ύπαρξής του ο αναρχικός χώρος ήταν πιο γνωστός για την εκκεντρικότητά του. ∆ύο γεγονότα ωστόσο χαρακτήρισαν τη συγκρότησή του. Το πρώτο ήταν το πραξικόπηµα του στρατηγού Γιαρουζέλσκι στην Πολωνία το 1981, που προκάλεσε µεγάλη συζήτηση στην Αριστερά και µαζικοποίησε και τον αναρχικό χώρο που εξαρχής και χωρίς περιστροφές το καταδίκασε. Το δεύτερο ήταν η δράση του ενάντια στη διακίνηση ναρκωτικών στην πλατεία Εξαρχείων, η οποία πήρε γρήγορα πολύ σκληρή µορφή. Πρόκειται για την εποχή που ο τότε υπουργός ∆ηµόσιας Τάξης Αντ. ∆ροσογιάννης αναπτύσσει στα Εξάρχεια την περίφηµη «Επιχείρηση Αρετή». Η διττή σχέση του αναρχικού χώρου µε τη βία πηγάζει από εκείνη την περίοδο.

Από τότε η εµπλοκή του αναρχικού χώρου σε συγκρούσεις µε την Αστυνοµία είναι συχνή στην Αθήνα. Ως την αυγή του 21ου αιώνα αφορά κάποιες εκατοντάδες. Η σύλληψη 504 αναρχικών τα ξηµερώµατα της 18ης Νοέµβρη του 1995 στο Πολυτεχνείο έµοιαζε να είναι ένα πολύ καθοριστικό χτύπηµα για τον χώρο. Η ιστορία ωστόσο απέδειξε το αντίθετο.

Το «χτύπηµα» εκείνο άνοιξε µια µεγάλη συζήτηση αναφορικά µε την ανεπάρκεια των ως τότε στρατηγικών του αναρχικού χώρου. Ταυτόχρονα µια σειρά εξελίξεις βοήθησαν στη µαζικοποίησή του. Κινήµατα που απέρριπταν τις παλαιές «κοµµατικοκεντρικές» δοµές, όπως αυτό ενάντια στην παγκοσµιοποίηση, αλλά και η απαξίωση δοµών όπως του επίσηµου συνδικαλισµού, στις οποίες οι αναρχικοί ασκούσαν κριτική, έφεραν τον χώρο αυτόν σε άµεση επαφή µε πολύ κόσµο.

Για πολλά χρόνια η οργανωτική συγκρότηση του αναρχικού χώρου στην Ελλάδα παρέµενε θολή: µικρές βραχύβιες οµάδες, συχνά θεµατικού ενδιαφέροντος, τοπικά αυτοδιαχειριζόµενα στέκια και ανοιχτές συνελεύσεις ήταν οι µορφές που εµφανίζονταν. Μετά το 2000 κάνουν την εµφάνισή τους οργανώσεις µε την πιο κλασική έννοια του όρου, όπως η Αντιεξουσιαστική Κίνηση. Συγκροτούνται επίσης οι πρώτες αναρχοσυνδικαλιστικές οργανώσεις, συνδικάτα µε παρόµοια χαρακτηριστικά, οικολογικές και αντιρατσιστικές κινήσεις. Κάποιες από αυτές, όπως το στέκι «Ρεσάλτο» στο Κερατσίνι ή η «Κατάληψη Πραπόπουλου» στο Χαλάνδρι, µε πλούσια δράση σε τοπικά ζητήµατα, αποκτούν σχέσεις και ρίζες µέσα στις τοπικές κοινωνίες Παράλληλα ωστόσο αναπτύσσεται και µεγαλώνει και ένα άλλο κοµµάτι, πιο κοντινό σε αυτό που στην Ευρώπη αποκαλείται «αυτονοµία», το οποίο είναι λιγότερο οργανωµένο και συνεχίζει την παράδοση της «προπαγάνδας µε τη δράση», δηλαδή το συναντά κανείς περισσότερο στον δρόµο. Για το κοµµάτι αυτό ο ∆εκέµβρης του 2008 υπήρξε η «µεγάλη στιγµή». Τότε πρωταγωνίστησε στα γεγονότα που συγκλόνισαν την Αθήνα και είδε τις (νοητές πάντως) γραµµές του να πλαισιώνονται από σηµαντικά τµήµατα της νεολαίας.

Σε κάθε περίπτωση τα τελευταία χρόνια δεν υπήρξε κινητοποίηση στην Ελλάδα στην οποία να µη συµµετείχαν αναρχικοί. Το παραδοσιακό στερεότυπο που τους ήθελε να «παρεισφρέουν» στις διαδηλώσεις έχει ξεπεραστεί, αφού σε κάθε διαδήλωση συναντά κανείς περισσότερα του ενός αναρχικά µπλοκ, µε αρκετό κόσµο. Αν και θα ήταν δύσκολο να «µετρήσει» κανείς τους αναρχικούς, µετριοπαθείς εκτιµήσεις κάνουν λόγο για 10.000 ανθρώπους και άλλες διπλασιάζουν τον αριθµό.

Διεθνής «Μέκκα» των αναρχικών

Η Ελλάδα έχει µετατραπεί σε κάτι σαν «Μέκκα» των αναρχικών διεθνώς. Τόσο γιατί η αναλογία των αναρχικών µέσα στον πληθυσµό είναι αρκετά µεγαλύτερη από τη συνήθη όσο και γιατί εντυπωσιακές ενέργειες κάνουν συχνά τον γύρο του κόσµου. Η αντικατάσταση της ελληνικής σηµαίας από την αναρχική µαύρη και κόκκινη στα Προπύλαια του Πανεπιστηµίου πριν από δύο χρόνια διακινήθηκε µέσα από το δίκτυο YouTube από αναρχικούς σε όλον τον κόσµο.

ΑΝΑΤΡΟΠΕΣ

Περιµένοντας το επόµενο βήµα

Παρά την αριθµητική του διόγκωση, το αναρχικό κίνηµα δεν µπορεί να ισχυριστεί ότι διαπερνά κάποιο τµήµα της ελληνικής κοινωνίας. Είναι ωστόσο βέβαιο ότι η δοµή των κινηµάτων και των εκδηλώσεών τους δεν έχει µείνει ανεπηρέαστη. Η σύγκρουση µε την αστυνοµία από µια περιθωριακή τακτική έχει µετατραπεί σε ένα κλασικό φαινόµενο στις συγκεντρώσεις και συχνά διεξάγεται από χιλιάδες ανθρώπους και µε την ανοχή ακόµη περισσοτέρων. Τα γεγονότα της 5ης Μάη, που οδήγησαν στον θάνατο τριών ανθρώπων, φάνηκαν να απειλούν αυτό το «κεκτηµένο» του αναρχικού χώρου, όχι όµως για πολύ. Η δυσπιστία µε την οποία πολλοί αναρχικοί αντιµετώπισαν το φαινόµενο των «Αγανακτισµένων» δεν τους εµπόδισε να αναπτύξουν δράση τις ηµέρες των γενικών απεργιών του Ιουνίου.

Η βίαιη σύγκρουση του πιο σκληρού κοµµατιού τους µε τις οµάδες περιφρούρησης του ΠΑΜΕ δίχασε τους ουδέτερους – αρκετοί κατηγόρησαν και τους µεν και τους δε.

Είναι λοιπόν η στιγµή, έπειτα από 35 χρόνια, που το αναρχικό ρεύµα αρχίζει να αποκτά ρίζες στην ελληνική κοινωνία; Ναι και όχι. Οι δοµές του µέσα στην κοινωνία είναι ακόµη υποδεέστερες του µεγέθους του. Είναι όµως προφανές ότι η εποχή που µπορούσε κανείς να το αντιµετωπίσει µε απλούς αστυνοµικούς όρους ή να το «αποµονώσει» µέσα στις κινητοποιήσεις έχει περάσει. Ισως είναι η εποχή της πολιτικής σύγκρουσης, για την οποία εχθροί και φίλοι του ρεύµατος µοιάζουν να ετοιµάζονται από καιρό. to vima.gr