Η Σύρος

Η Πλατεία Μιαούλη, που βρίσκεται σε μικρή απόσταση από το λιμάνι της Ερμούπολης, είναι μια από τις σπάνιες στην Ελλάδα πλατείες του 19ου αϊ. και είναι σήμερα η καρδιά της πόλης, ο τόπος της βραδινής βόλτας, το αυτονόητο σημείο συνάντησης για κατοίκους και επισκέπτες.

Η αρχική ονομασία, «πλατεία Όθωνος», δόθηκε προς τιμή του πρώτου βασιλιά της Ελλάδας. Μετά την έξωση του Όθωνα, στις 15 Οκτωβρίου 1862, η μετονομασία σε «πλατεία Λεωτσάκου» τίμησε τον Νικόλαο Λεωτσάκο, ο οποίος στις 28 Φεβρουαρίου 1862 τέθηκε επικεφαλής της στρατιωτικής φρουράς της Ερμούπολης που επιχείρησε να απελευθερώσει τους πολιτικούς κρατούμενους στην Κύθνο. Η σημερινή ονομασία δόθηκε το 1889, όταν έγιναν τα αποκαλυπτήρια του ανδριάντα του Ανδρέα Μιαούλη.

Εκεί δεσπόζει το κτήριο της Δημαρχείας, ένα από τα μεγαλύτερα δημαρχεία της χώρας, έργο του Γερμανού αρχιτέκτονα Ερνέστου Τσίλλερ, που θεμελιώθηκε το 1876 και τα εγκαίνια έγιναν το 1898. Εκτός από τις δημοτικές υπηρεσίες, στο δημαρχείο στεγάζονται και τα δικαστήρια, το Αρχαιολογικό Μουσείο (με πρωτοκυκλαδικά και Βυζαντινά εκθέματα και το Ιστορικό Αρχείο Κυκλάδων που φιλοξενείται στο Μέγαρο Λαδόπουλου) και άλλοι δημόσιοι φορείς (δικηγορικός σύλλογος κ.ά.).

Στην πλατεία βρίσκονται επίσης το Πνευματικό κέντρο και η Δημοτική Βιβλιοθήκη που διαθέτει σπάνιο υλικό με την ιστορία της Σύρου. Στην είσοδο της πλατείας βρίσκεται ο Ανδριάντας του Α. Μιαούλη, ενώ πανύψηλοι φοίνικες της προσδίδουν μία ξεχωριστή ομορφιά.

Το Παλιό Λιμάνι

Το παλιό λιμάνι βρίσκεται στην αριστερή πλευρά του όρμου. Εκεί υπάρχουν οι παλαιές Αποθήκες Διαμετακόμισης που χτίστηκαν στα 1834-1839 με κρατική δαπάνη, σχέδια του Ι.Β. Ερλάχερ και με την επιστασία του Βίλχελμ φον Βάιλερ. Το κτίριο είναι συνολικού μήκους 122 μ. και είναι χωρισμένο σε δύο πτέρυγες.

Σε κάθε πτέρυγα υπήρχαν επτά αποθήκες. Μπροστά τους υπήρχε στοά με μεγάλα τοξωτά ανοίγματα, που σήμερα έχουν κλειστεί. Οι μαούνες πλεύριζαν στο κτίριο από τη θάλασσα, και ξεφόρτωναν απευθείας στη στοά.

Από τον μεσοπόλεμο οι Αποθήκες είχαν πάψει να επιτελούν την αρχική λειτουργία τους. Οι διαρρυθμίσεις που έγιναν για την εγκατάσταση δημοσίων υπηρεσιών (λιμεναρχείο, ΤΕΔΚ) δεν έθιξαν το κέλυφος του κτιρίου.

Το 1994 δημιουργήθηκε σε τέσσερις αποθήκες τις νότιας πτέρυγας η Πινακοθήκη Κυκλάδων, η οποία φιλοξενεί περιοδικές εκθέσεις και δικές της συλλογές (είσοδος από την πίσω πλευρά του κτιρίου).

Εκεί επίσης βρίσκεται η Σχολή Εμπορικού Ναυτικού, όπου παλαιότερα στεγαζόταν το πρώτο Τηλεγραφείο της Ελλάδας και το Νεοκλασικό κτήριο του Τελωνίου, που δίνει μια νότα του πολιτισμού που πλημμυρίζει το νησί.

Αρχαιολογικό Μουσείο Σύρου

Το Μουσείο της Σύρου είναι ένα από τα παλαιότερα αρχαιολογικά μουσεία της Ελλάδας. Ιδρύθηκε το 1834-35 και στεγάζεται σήμερα στο Δημοτικό Μέγαρο της Ερμούπολης, σημαντικό μνημείο, που σχεδιάστηκε από το γνωστό αρχιτέκτονα Ε. Τσίλλερ.

Το Μουσείο της Σύρου, αρχικά ιδρύθηκε ως κεντρικό νομαρχιακό των Κυκλάδων, επειδή η Σύρος είναι πρωτεύουσα του νομού. Αργότερα με την ίδρυση τοπικών Μουσείων και στα άλλα νησιά περιορίστηκε, από τα τέλη του περασμένου αιώνα, στα ευρήματα από τη Σύρο. Παρέμειναν ωστόσο στο Μουσείο της Σύρου όσα ευρήματα είχαν εισαχθεί στη συλλογή του από παλιά, όπως ανάγλυφα από την Αμοργό και την Κύθνο, καθώς και μικροαντικείμενα από διάφορους άλλους τόπους (Αίγινα, Βοιωτία κτλ.).

Το σημαντικότερο όμως σύνολο του Μουσείου αποτελεί η συλλογή των ευρημάτων από τον οικισμό στη Χαλανδριανή, που βρίσκεται σε απόκρημνο ύψωμα στο μέσο της ανατολικής ακτής της Σύρου, όπου αποκαλύφθηκαν σημαντικά τμήματα της οχύρωσης (στη θέση Καστρί), ερείπια οικιών, εργαστηρίων μεταλλοτεχνίας και κεραμικής. Ο οικισμός αυτός θεωρείται από τους σημαντικότερους του λεγόμενου Πρωκυκλαδικού πολιτισμού και χρονολογείται στο β΄ μισό της 3ης χιλιετίας π.χ. (2400/2300-2100 π.Χ.). Τα περισσότερα από τα ευρήματα αυτά, έργα μαρμαροτεχνίας, κεραμικής και μεταλλοτεχνίας, είναι ταφικά κτερίσματα και προέρχονται από τις ανασκαφές της Αρχαιολογικής Εταιρείας στη Χαλανδριανή, κατά τις οποίες αποκαλύφθηκαν 600 περίπου τάφοι. Στο Μουσείο της Σύρου εκτίθεται ένα μικρό μέρος, ενώ τα περισσότερα έχουν μεταφερθεί στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας.

Μετά το τέλος της προϊστορικής εποχής και έως τον 8ο αι. π.Χ. έχουν βρεθεί σποραδικά ευρήματα στο νησί που ανήκουν στα μυκηναϊκά και τα γεωμετρικά χρόνια, τα οποία όμως δεν βοηθούν να σχηματίσουμε μια συνολική εικόνα για τη ζωή στη Σύρο κατά τα χρόνια αυτά.

Κατά τα κλασικά χρόνια (5ος - 4ος αι. π.Χ.) η Σύρος παρέμεινε στη σκιά της γειτονικής Δήλου, είχε όμως ανεξάρτητο πολίτευμα στα ελληνιστικά και τα ρωμαϊκά χρόνια.

Στο Μουσείο της Σύρου παρουσιάζονται επίσης μερικά τυχαία ευρήματα από το νησί, λίγα γλυπτά και επιγραφές και αρκετές επιτύμβιες στήλες. Τα περισσότερα από τα εκθέματα αυτά χρονολογούνται στην ελληνιστική εποχή. Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει ακόμη και ένα αιγυπτιακό αγαλμάτιο από μαύρο γρανίτη που δωρίθηκε παλιά στο Μουσείο. Παριστάνει τον ιερέα Ανχάπη και χρονολογείται σύμφωνα με την επιγραφή του το 730 π.Χ. (22η Δυναστεία).

Βιομηχανικό Μουσείο Ερμούπολης

Δίπλα στα νεοκλασικά μέγαρα της Ερμούπολης, συναντά κανείς τα φουγάρα της βιομηχανίας, τις σκαλωσιές των ταρσανάδων, τους γερανούς και τα ρυμουλκά του Νεωρίου.

Σ’ αυτό τον ιστορικό ιστό βρίσκονται και τα τρία κτίρια που ο Δήμος της Ερμούπολης έχει παραχωρήσει σε ένα πολύ ενδιαφέρον μουσείο: το Βιομηχανικό Μουσείο της Ερμούπολης.

Πάνω από τετρακόσια σπάνια τεκμήρια από τη βιομηχανική κληρονομιά της Ερμούπολης, ήταν η πρώτη γεύση από το Μουσείο, σε μια έκθεση που πρωτολειτούργησε τον Μάιο του 2000.

Χάρτες και εικόνες από το τέλος του 17ου έως τα μέσα του 20ου αιώνα, πρωτότυπα αρχιτεκτονικά και πολεοδομικά σχέδια από τη δημιουργία της νεοκλασικής Ερμούπολης, ζωγραφικοί πίνακες συριανών ζωγράφων του 19ου αιώνα και ομοιώματα πλοίων, ήταν μερικά μόνο από τα πρώτα εκθέματα.

Σήμερα, τον κεντρικό κορμό της έκθεσης, αποτελούν περίπου είκοσι συντηρημένες μηχανές της συλλογής του Μουσείου, που συνοδεύονται από δεκάδες αντικείμενα, εργαλεία, πρώτες ύλες και προϊόντα της βιομηχανίας.

Παράλληλα, στις οθόνες της έκθεσης ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να θαυμάσει εικόνες του λιμανιού της εποχή του ατμού και των ιστίων, να παρακολουθήσει σκηνές βιομηχανικών εργασιών και να δει μια εικονική συλλογή επιστημονικών οργάνων του 19ου αιώνα.

Ξεχωριστό ενδιαφέρον έχει το ψηφιακό αρχείο εικόνας και ήχου, με καταγραφές προφορικών μαρτυριών παλαιών εργατών και τεχνιτών, όπως επίσης και η τρισδιάστατη ψηφιακή αναπαράσταση δημόσιων και βιομηχανικών κτηρίων.

Στο τμήμα της Έκθεσης που αφορά την ιστορία του εμπορίου, εκτίθεται και ένα ολόκληρο κατάστημα γυναικείων νεωτερισμών του αρχών του 20ου αιώνα. Η έκθεση λειτουργεί στο Χρωματουργείο Κατσιμαντή και στο γειτονικό Σκαγιοποιείο Αναιρούση, ενώ έχει ολοκληρωθεί και η αναστήλωση του τρίτου κτιρίου του Μουσείου, το Βυρσοδεψείο Κορνηλάκη.

Να σημειωθεί ότι η συστηματική εργασία αποκατάστασης και συντήρησης των εκθεμάτων του Βιομηχανικού Μουσείου, που ξεκίνησε το 1998, γίνεται εξ’ ολοκλήρου στην Ερμούπολη.

Βιομηχανικό Μουσείο Ερμούπολης

Η Βιβλιοθήκη της Ερμούπολης

Η Δημοτική Βιβλιοθήκη Ερμουπόλεως στεγάζεται στο ισόγειο του Πνευματικού Κέντρου, ενός όμορφου νεοκλασικού κτιρίου του 19ου αιώνα (1863-1865).

Επίσημα λόγος για τη βιβλιοθήκη γίνεται από το 1926 και ξεκινά με έναν πυρήνα βιβλίων 2000 περίπου τόμων από τις συλλογές της βιβλιοθήκης του Γυμνασίου (1835) και ειδικότερα τη βιβλιοθήκη του Ιακώβου Ρώτα, αγαπημένου φίλου του Κοραή, του Επισκόπου Κυκλάδων Ανθίμου Κομνηνού (1842) κ.ά.

Τα πολύτιμα παλαιά βιβλία όπως τα «Αργοναυτικά» του Απολλώνιου του Ροδίου 1521), το «Ονομαστικό του Πολυδεύκους» 1608) του Ρακίνα, οι «Ιουστινιάναι» του Πρίγκιπα Ροδοκανάκη - σπάνια συριανή έκδοση κ.ά. διαφυλάσσονται σε ξεχωριστή θέση.

Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει για τη συλλογή του τοπικού τύπου που ξεκινά από τον προηγούμενο αιώνα και φτάνει ως τις ημέρες μας. Περίπου 45.000 τόμοι βιβλίων είναι στη διάθεση του αναγνωστικού κοινού.

Το έντυπο υλικό είναι ταξινομημένο με το δεκαδικό σύστημα ταξινόμησης DEWEY.

Θέατρο Απόλλων

Το Θέατρο Απόλλων αποτελεί έμβλημα της οικονομικής και πολιτιστικής ανάπτυξης της Ερμούπολης , στα μέσα του 19ου αιώνα, αποτελεί ένα από τα παλαιότερα κλειστά θέατρα των νεότερων χρόνων και ένα από τα εντυπωσιακότερα αρχιτεκτονικά στολίδια της Σύρου και βρίσκεται πίσω από την κεντρική πλατεία Μιαούλη και τη Δημοτική Βιβλιοθήκη, στην πλατεία Βαρδάκα.

Κατασκευάστηκε το 1862 όπου ξεκίνησαν οι εργασίες για το θέατρο και ολοκληρώθηκαν το 1864, με σχέδια του Ιταλού αρχιτέκτονα της Λέσχης, Pietro Sampo, και με κάλυψη της δαπάνης από την ίδια μετοχική εταιρεία, υπό την ευθύνη του Δήμου. Την πρωτοβουλία για την ανέγερση του την ανέλαβε ο Μιχ. Σαλβάγος.

Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου

Ο μεγαλοπρεπής ναός θεμελιώθηκε το 1849 με σχέδια του Γ. Μεταξά, και εγκαινιάστηκε επισήμως το 1870, χωρίς να έχει ολοκληρωθεί ο εσωτερικός διάκοσμος.

Σε σχήμα σταυρού, είναι τοποθετημένος σε υπερυψωμένη αυλή με μαρμάρινο στηθαίο και κιγκλίδωμα. Ανήκει στον τύπο της βασιλικής με τρούλο. Σκάλα ύψους 4 μ. οδηγεί στο ολομάρμαρο κεντρικό τμήμα της πρόσοψης, που έχει στο ισόγειο πρόπυλο με μορφή στοάς σε τέσσερις ιωνικούς κίονες και δυο παραστάδες με κορινθιακά επίκρανα.

Ιερός Ναός Αναστάσεως

Χτισμένη στην κορυφή του λόφου Δήλι, η ορθόδοξη εκκλησία μοιάζει να αντισταθμίζει τη δεσπόζουσα μορφή του καθολικού Σαν Τζώρτζη στον λόφο της Άνω Σύρου. Το αρχικό (1858) σχέδιο του Δήμου Ερμούπολης ήταν να στηθεί στη θέση αυτή το μνημείο των πεσόντων κατά την Επανάσταση, που τοποθετήθηκε τελικά μπροστά στον Άγ. Νικόλαο, η νέα εκκλησία αφιερώθηκε όμως στην «Ανάσταση του Έθνους».

Θεμελιώθηκε το 1873, με σχέδια του Δημ. Ελευθεριάδη, αλλά ολοκληρώθηκε μόλις το 1909. Είναι ναός με κάτοψη σε σχήμα σταυρού και με τρούλο, μάλλον βαρύς, με τοιχοδομία λαξευτή και οδοντωτές ταινίες από τούβλα στις όψεις και γύρω από τα μαρμάρινα πλαίσια των ανοιγμάτων.

Στο εσωτερικό χωρίζεται με τοξοστοιχίες και πεσσούς σε τρία κλίτη, έχει αρκετά νεοκλασικά στοιχεία: τέμπλο, ιωνικοί κίονες του γυναικωνίτη κλπ., ξυλόγλυπτο άμβωνα (αντίγραφο του άμβωνα του Αγ. Νικολάου) και θρόνο, και πολλές φορητές εικόνες του 19ου αι.

Καθεδρικός Ναός Αγίου Γεωργίου

Ο πρώτος ναός χτίστηκε το 1200 μ.Χ και έκτοτε ξαναχτίστηκε τρεις φορές. Ο σημερινός ναός χρονολογείται από το 1834, είναι δείγμα τρίκλιτης βασιλικής και κοσμείται από εξαιρετικές εικόνες. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει η «Παναγία της Ελπίδος» στην οποία οι Καθολικοί Συριανοί αποδίδουν μεγάλη ευλάβεια.

Το 1652 έγινε Μητρόπολη. Ο επίσκοπος Ανδρέας Κάργας απαγχονίστηκε από τους Τούρκους το 1617 μαζί με το γραμματέα του.

Τότε είναι που καταστράφηκαν και τα περισσότερα αρχεία της Επισκοπής. Ό,τι διασώθηκε από τότε φυλάσσεται στο Κέντρο Ιστορικών Μελετών της Καθολικής Επισκοπής, όπου υπάρχουν σημαντικότατα έγγραφα που αφορούν στην ιστορία του νησιού.

Μουσείο Μάρκου Βαμβακάρη

Το Μουσείο Μ. Βαμβακάρη ιδρύθηκε το 1995 σε μία παλιά κατοικία στο κέντρο της Άνω Σύρου, η οποία αναπαλαιώθηκε προκειμένου να φιλοξενήσει τα προσωπικά αντικείμενα του μεγάλου τροβαδούρου, ο οποίος γεννήθηκε στην Άνω Σύρο το 1905 και πέρασε εκεί τα πρώτα χρόνια της ζωής του.

Στο μικρό αυτό μουσείο φυλάσσονται ορισμένα από τα λιγοστά προσωπικά αντικείμενα του κορυφαίου λαϊκού συνθέτη, τα οποία ευγενώς παραχώρησαν οι συγγενείς του και τα οποία θεωρήσαμε σωστό να εκτίθενται για το κοινό που επισκέπτεται την Άνω Σύρο.

Οι φίλοι του Μάρκου θα συναντήσουν στο μουσείο φωτογραφίες και παλιά ενθυμήματά του, το διαβατήριο και την ταυτότητά του, ρούχα και παπούτσια του, χειρόγραφα κείμενα και στίχους, το δαχτυλίδι και το ρολόι του και άλλα προσωπικά αντικείμενά του που παραχωρήθηκαν από την οικογένειά του για να εκτεθούν στο μουσείο που φέρει το όνομά του. Από τα εκθέματα, ιδιαίτερη σημασία έχουν το ρολόι, η βέρα και το δακτυλίδι με τα αρχικά Μ.Β., χωρίς να υστερούν σε συμβολική αξία τα τόσα χειρόγραφα των τραγουδιών πάνω σε πρόχειρα χαρτιά.

Από το έτος 2000 μάλιστα, ο Δήμος Άνω Σύρου διοργανώνει κάθε καλοκαίρι φεστιβάλ λαϊκής μουσικής στη μνήμη του, με τίτλο «Μουσικές Διαδρομές…. στους δρόμους του Μάρκου», το οποίο σημειώνει πάντοτε μεγάλη επιτυχία.

Πηγή