Ποιος φοβάται την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ;

Εδώ και μια βδομάδα σύμπας ο ευρωπαϊκός και ελληνικός τύπος γράφει για τον Αρμαγεδώνα  που θα έρθει να μας βρει αν η Ελλάδα κηρύξει χρεοστάσιο και βγει από το ευρώ. Το ένα και μοναδικό σενάριο που προβάλλεται είναι ότι το ελληνικό χρεοστάσιο θα σημάνει καταστροφή για την Ελλάδα και θα προκαλέσει 'μόλυνση' που θα σαρώσει ολόκληρη την Ευρώπη. Και η όλη συζήτηση αφορά στη μεν Ελλάδα πόσο απαραίτητο είναι να μη βγούμε από το ευρώ, στη δε Ευρώπη ποια θα είναι η ισχύς της 'μόλυνσης' και ποια μέτρα πρέπει να ληφθούν για την προστασία των άλλων ευάλωτων κρατών της ευρωπαϊκής περιφέρειας και  τι θα πρέπει να κάνει ο ευρωπαϊκός Βορράς. Αλλά αυτή η συζήτηση ενδέχεται να είναι παραπλανητική γιατί η βασική της υπόθεση έχει ένα σοβαρό πρόβλημα. Η έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ μπορεί να αποδειχτεί πολύ πιο επικίνδυνη για το σύστημα από ό,τι η παραμονή της σε αυτό - καθώς ενδέχεται να παράσχει το πρότυπο για μια επιτυχή ανάκαμψη.

Υπάρχει συνεπώς ένα σενάριο το οποίο κανείς δεν συζητά και στο οποίο η χρεοκοπία δεν θα φέρει την καταστροφή για την Ελλάδα. Αν το σενάριο αυτό έχει ισχυρά ρεαλιστικά στοιχεία - όπως φαίνεται πολύ πιθανό - η έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ αντιπροσωπεύει πολύ μεγαλύτερο υπαρξιακό κίνδυνο για την Ευρωζώνη. Γιατί;

Καταρχήν είναι αλήθεια ότι οι άμεσες συνέπειες μιας εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ, είτε εθελοντικής, είτε κατόπιν εξαναγκασμού, θα είναι σαρωτικές. Θα υπάρξει φυγή κεφαλαίων με μαζικές διαστάσεις που θα οδηγήσει σε μεγάλη υποτίμηση του νέου νομίσματος και σε πληθωρισμό. Όλες οι υπάρχουσες συμβάσεις θα πρέπει να μετατραπούν στο νέο νόμισμα και να διαπραγματευτούν εκ νέου, κι αυτό θα δημιουργήσει χρηματοπιστωτικό χάος. Πιθανόν επίσης να χρειαστεί η εφαρμογή ακόμη πιο σκληρής δημοσιονομικής λιτότητας καθώς η Ελλάδα δεν έχει πρωτογενές πλεόνασμα κι αυτό θα πρέπει να διορθωθεί αμέσως αν σταματήσει η χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου - με επιπτώσεις σαρωτικές για το πολιτικό σύστημα.

Οι εξελίξεις αυτές όμως θα οδηγήσουν στη δραστική υποτίμηση του νέου νομίσματος, ίσως και κατά 50%. Μια τέτοια υποτίμηση θα θέσει σε κίνηση μια διαδικασία προσαρμογής που σύντομα θα αναπροσανατολίσει την οικονομία και θα τη βάλει στο δρόμο μιας βιώσιμης ανάπτυξης. Με δυο λόγια η Ελλάδα θα επιστρέψει στην ανάπτυξη και πιθανότατα για μια παρατεταμένη περίοδο, ιδίως αν εφαρμόσει σωστές πολιτικές για να αποκαταστήσει γρήγορα τη μακροοικονομική σταθερότητα.

Τα περισσότερα ιστορικά δεδομένα συνηγορούν υπέρ αυτού του σεναρίου. Ας δούμε για παράδειγμα τι έγινε στις χώρες που κήρυξαν χρεοστάσιο και προχώρησαν σε νομισματική υποτίμηση κατά τις χρηματοπιστωτικές κρίσεις της δεκαετίας του 1990. Όλες αυτές οι χώρες υπέστησαν στην αρχή σοβαρή ύφεση. Αλλά η ύφεση κράτησε ένα-δύο χρόνια. Κατόπιν άρχισε μια παρατεταμένη περίοδο ισχυρής ανάκαμψης. Η Νότια Κορέα έχει μέση ετήσια ανάπτυξη 6% εδώ και 9 χρόνια. Η Ινδονησία που προχώρησε σε αλλεπάλληλα χρεοστάσια τα  οποία σύντριψαν το σύνολο του τραπεζικού της συστήματος καταγράφει μέση ανάπτυξη 5% για μια 10ετία. Η Αργεντινή έχει μέση ανάπτυξη 8% και η Ρωσία 7%. Τα ιστορικά στοιχεία με άλλα λόγια μας δείχνουν ότι υπάρχει ζωή μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση.

Το ίδιο θα μπορούσε να ισχύει και για την Ελλάδα παρά τις ιδιαιτερότητες της κατάστασης της. Λέγεται συχνά ότι ειδικώς για την Ελλάδα η χαμηλή αναλογία των εξαγωγών προς το ΑΕΠ αποκλείει την πιθανότητα μιας ανάκαμψης στη βάση των αύξησης των εξαγωγών. Αλλά αυτό το επιχείρημα είναι διάτρητο επειδή η κρίση μπορεί να οδηγήσει σε ριζικό αναπροσανατολισμό της οικονομίας. Η Ινδία, για παράδειγμα, κατάφερε να διπλασιάσει την εξίσου χαμηλή αναλογία εξαγωγών προς το ΑΕΠ της μέσα στα 10 χρόνια που ακολούθησαν την κρίση του 1991 ενώ τη διπλασίασε ξανά στη δεκαετία 2001-2010 δίχως καμιά σοβαρή  υποτίμηση του νομίσματος της.

Η Ελλάδα ωστόσο θα πάει σε μεγάλη υποτίμηση του νομίσματός της, στα πρότυπα των χωρών που κήρυξαν χρεοστάσια. Μια τόσο μεγάλη αλλαγή θα δημιουργήσει νέες ευκαιρίες για εξαγωγές και θα μεταφέρει μη εμπορεύσιμες δραστηριότητες σε εμπορεύσιμες. Δεν είναι δυνατόν να προβλέψει κανείς πώς μπορεί να αυξηθούν οι ελληνικές εξαγωγές. Αλλά το ότι  μια σούπερ ανταγωνιστική νομισματική ισοτιμία θα δημιουργήσει ιδιαιτέρως ισχυρά κίνητρα κανείς δεν μπορεί να το αμφισβητήσει.

Ας υποθέσουμε λοιπόν τώρα ότι στα μέσα του 2013 η ελληνική οικονομία έχει ανακάμψει ενώ η υπόλοιπη ευρωπαϊκή περιφέρεια παραμένει σε ύφεση. Τότε πια οι επιπτώσεις της λιτότητας στην Ισπανία, την Πορτογαλία αλλά και την Ιταλία θα είναι συντριπτικές. Οι ψηφοφόροι των χωρών αυτών θα αρχίσουν να αντιλαμβάνονται τη βελτίωση των συνθηκών στην Ελλάδα που σήμερα χλευάζουν. Και θα αναρωτιούνται γιατί οι κυβερνήσεις τους δεν ακολουθούν τον ίδιο δρόμο και δεν εγκαταλείπουν επιτέλους την Ευρωζώνη. Με άλλα λόγια η ελληνική εμπειρία θα μεταβάλει εκ θεμελίων τα κίνητρα αυτών των χωρών να παραμείνουν στην Ευρωζώνη, ιδίως αν οι οικονομικές συνθήκες παραμένουν ίδιες.

Σε αυτό το στάδιο θα αρχίσει να επηρεάζεται και η γερμανική πολιτική. Σήμερα η Γερμανία κάνει - όλο γκρίνια και άρνηση - τα ελάχιστα δυνατά προκειμένου να διατηρήσει την ακεραιότητα της Ευρωζώνης. Αν η έξοδος κατά τα πρότυπα της Ελλάδας αρχίσει να μοιάζει ελκυστική επιλογή, η Γερμανία θα βρεθεί στο μάτι του κύκλωνα - και η γενναιοδωρία που θα δείξει έναντι της σημερινής μιζέριας της θα αποτελέσει την τελική δοκιμασία για το πώς αξιολογεί την Ευρωζώνη. Η απάντηση μπορεί να μας εκπλήξει. Οι Γερμανοί μπορεί τότε ξαφνικά να συνειδητοποιήσουν ότι η Ευρωζώνη εξασφαλίζει στη Γερμανία όχι μόνο ένα αλλά δύο μεγάλα πλεονεκτήματα: χαμηλά επιτόκια ως το 'ασφαλές λιμάνι' για τα ευρωπαϊκά  κεφάλαια και μια ανταγωνιστική συναλλαγματική ισοτιμία επειδή η χώρα μοιράζεται το ίδιο νόμισμα με τους αδύναμους εταίρους της. Στην περίπτωση αυτή η Γερμανία θα πρέπει να προσφέρει στους εταίρους της μια πολύ πιο ελκυστική συμφωνία για να τους κρατήσει στην Ευρωζώνη.

Αυτό το σενάριο εμπεριέχει άφθονη ειρωνεία. Η Ελλάδα θεωρείται σήμερα ο παρίας που μολύνει την Ευρωζώνη. Η εκδίωξή της μπορεί όμως να αποτελέσει πολύ μεγαλύτερη απειλή για την επιβίωση του ευρώ. Αν η έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ δημιουργήσει τις συνθήκες για ανάκαμψη, η μόλυνση για την Ευρώπη θα είναι τρομερή. Η εξελισσόμενη ελληνική τραγωδία μπορεί να μην έχει κακό τέλος για τους Έλληνες. Αλλά μπορεί να έχει κακό τέλος για την Ευρωζώνη και ίσως για το ευρωπαϊκό σχέδιο.http://www.sofokleous10.gr